رئالیسم عراقی

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: بالاخره بعد از گذشت یک سال از انتخابات پارلمانی عراق در سال ۲۰۲۱، دولت جدید در این کشور شکل گرفت. گروه چهارچوب هماهنگی (ائتلاف شیعیان منهای جریان صدر) توانست با رایزنی با سایر گروه‌ها و طوایف عراقی دولت جدید را در این کشور تشکیل دهد. در دولت جدید عراق با توجه به نظام طایفه‌ای این کشور، عبداللطیف رشید به‌عنوان رئیس جمهور (کرد) و محمدشیاع السودانی (شیعه) به‌عنوان نخست‌وزیر توانستند از پارلمان این کشور رأی اعتماد بگیرند. قبل از آن هم محمد حلبوسی (اهل سنت) به‌عنوان رئیس پارلمان انتخاب شده بود. دولت جدید در حالی شکل می‌گیرد که این کشور با چالش‌های مختلف بخصوص در حوزه داخلی مواجه شده است؛ چالش‌هایی که به نظر می‌رسد تنها با یک انسجام سیاسی در این کشور قابلیت حل شدن دارد. می‌توان تحولات و چالش‌های پیش‌روی دولت جدید عراق را در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی تحلیل کرد.

سطح داخلی

دولت جدید عراق درحالی روی کار آمده است که یکی از مطالبات اصلی مردم این کشور مبارزه با فساد، اصلاح نظام بودجه این کشور، تورم، افزایش فرصت‌های شغلی و … می‌باشد. در دولت قبلی عراق قرارد‌اد‌های مختلف با شرکت‌های بین‌المللی و داخلی منعقد شده که منجر به از بین رفتن میلیون‌ها دلار از ثروت این کشور شده است که دولت با همکاری دستگاه قضایی این کشور وظیفه اصلی نظارت و رسیدگی به این پروند‌ه‌ها را دارد.

همچنین به غیر از مسائل اقتصادی موضوع تأمین امنیت و بی‌ثباتی دولت یکی دیگر از مطالبات اصلی مردم عراق است. در طول دولت مصطفی الکاظمی گروه‌های شبه نظامی امنیت مردم را سلب کرده بودند و در شهر‌های مختلف عراق بخصوص بغداد و بصره شاهد جولان دادن گروه‌های شبه نظامی وابسته به جریان‌ها و گروه‌های سیاسی بودیم که در رأس آن‌ها شبه نظامیان سرایا السلام وابسته به جریان صدر بودند.

از سویی دیگر مبارزه با لایه‌های پنهان داعش بخصوص در الطارمیه بغداد و سایر استان‌های عراق، یک مطالبه عمومی در این کشور است. یکی از مسائل مهم پیش‌روی دولت جدید در عراق که می‌توان آن را در سطح داخلی ارزیابی کرد، روابط دولت مرکزی این کشور با اقلیم کردستان است.

موضوع استخراج نفت و واریز هزینه‌های آن به حساب دولت مرکزی، مناقشات بین دولت مرکزی و اقلیم بر سر مناطق مورد منازعه بخصوص در استان کرکوک، آینده پیشمرگه و حضور گروه‌های تروریستی در اقلیم کردستان از دیگر چالش‌های اصلی روابط بین دولت مرکزی عراق و سران اقلیم است.

سطح منطقه‌ای

عراق اکنون به‌دنبال این است که با رعایت توازن در سیاست منطقه‌ای خود، به‌عنوان پیوند دهنده و ارتباط دهنده بین کشور‌ها در سطح دیپلماتیک باشد. هرچند برخی از کشور‌های منطقه‌ای به‌دنبال این هستند که با ترویج مجدد اینکه در وهله اول عراق یک کشور عربی است بر موج ملی‌گرایی تأکید کنند، اما تجربه ۱۸ سال گذشته ثابت کرده که هرگاه عراق اسلام را محور خود قرار داده از چالش‌ها عبور کرده است.

در سطح منطقه‌ای عراق به‌دنبال این است که روابط خود را با جمهوری اسلامی بیش از گذشته بهبود دهد و روابط اقتصادی و سیاسی و فرهنگی را با جمهوری اسلامی گسترش دهد. در سویی دیگر عراق به‌دنبال این است که روابط خود را با عربستان حفظ کند. روابط اقتصادی با ترکیه ادامه خواهد داشت و در حوزه امنیتی- نظامی به نظر می‌رسد دولت جدید عراق به‌صورت جدی‌تر بر تجاوز‌ها و حضور نظامی ترکیه در عراق واکنش نشان خواهد داد.

نسبت به سایر کشور‌های عربی هم به نظر می‌رسد که عراق سعی می‌کند برخلاف دولت قبل منافع ملی را در نظر بگیرد و از حواشی ملی‌گرایی عربی دور بماند. یکی از مسائل مهم دیگر که طی ماه‌های اخیر در ساحت رسانه‌ای عراق مطرح شده بود، کشاندن این کشور به سطحی از روابط با رژیم صهیونیستی بود که به نظر می‌رسد دولت جدید خط بطلانی بر این فرضیه خواهد کشید.

در سطح بین‌المللی

در سطح بین‌المللی عراق به‌دنبال این است که توازن را در روابط بین امریکا از یک‌سو و چین و روسیه از سوی دیگر داشته باشد. هرچند امریکا سعی می‌کند در صورت توازن در سیاست خارجی عراق این کشور را به چالش بکشاند، اما دولت جدید در عراق تصمیم دارد سیاست در‌های باز را نسبت به روسیه و چین داشته باشد و با ایجاد اصلاحاتی در سیاست خارجی که در دوره عادل عبدالمهدی صورت گرفته بود، دوره جدید را آغاز کند. همچنین عراق در نظر دارد دوره بازسازی زیرساخت‌های این کشور را آغاز کند و در این زمینه روی دو کشور چین و آلمان حساب باز کرده است. همچنین عراق می‌خواهد بخشی از طرح کمربند یک راه چینی‌ها هم باشد.

سخن پایانی

دولت جدید عراق اکنون با گذشت بیش از ١٨ سال از سقوط صدام دیکتاتور معدوم این کشور به دنبال بازسازی این کشور در تمام سطوح است. سؤال اساسی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا دولت جدید عراق با توجه به چالش‌هایی که در این کشور وجود دارد، می‌تواند بر این چالش‌ها فائق شود و دوره ثبات آغاز خواهد شد؟ پاسخ به این سؤال به یک مسأله اساسی برمی‌گردد و آن هم انسجام سیاسی، بخصوص انسجام در بیت شیعی است. هر چقدر دولت در این کشور قوی باشد، اما انسجام در بیت شیعی نباشد، چالش‌های این کشور بیشتر خواهد شد. همچنین دولت جدید عراق در صورت ایجاد توازن در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی از یک سو و داشتن عملکرد فسادستیز درسطح داخلی در میان مدت و بلندمدت می‌تواند دولت موفقی باشد.